1-3. ปาณสุตฺตาทิวณฺณนา

[192-194] เยสนฺติ เยสํ สตฺตานํฯ จตฺตาโร อิริยาปถา อตฺถิ ลพฺภนฺติ ตทุปคสรีราวยวลาเภนฯ เอตนฺติ ‘‘จตฺตาโร อิริยาปเถ กปฺเปนฺตี’’ติ เอตํ วจนํฯ ‘‘วิเวกนิสฺสิต’’นฺติอาทิวจนโต ‘‘สหวิปสฺสนเก มคฺคโพชฺฌงฺเค’’อิจฺเจว วุตฺตํฯ ทุติยตติยานิ อุตฺตานตฺถาเนว เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตาฯ

4-10. ปฐมคิลานสุตฺตาทิวณฺณนา

[195-201] วิสุทฺธํ อโหสิ วิสภาคธาตุกฺโขภํ วูปสเมนฺตํฯ เตนาห – ‘‘โปกฺขรปตฺเต …เป.… วินิวตฺติตฺวา คโต’’ติฯ เอเสว นโย ปาฬิโต อตฺถโต จ จตุตฺเถน ปญฺจมฉฏฺฐานํ สมานตฺตาฯ วิสรุกฺขวาตสมฺผสฺเสนาติ วิสรุกฺขสนฺนิสฺสิตวาตสมฺผสฺเสนฯ มนฺทสีตชโรติ มุทุโก สีตชโรฯ เสสนฺติ วุตฺตาวเสสํฯ สพฺพตฺถาติ สตฺตมาทีสุ จตูสุฯ

คิลานวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. อุทายิวคฺโค

1-2. โพธายสุตฺตาทิวณฺณนา

[202-203] กิตฺตเกน นุ โข การเณน พุชฺฌนกองฺคา นาม วุจฺจนฺติ พุชฺฌนกสฺส ปุคฺคลสฺส องฺคาติ วตฺตพฺพตํ ลภนฺติฯ มิสฺสกโพชฺฌงฺคา กถิตา สหวิปสฺสนา มคฺคโพชฺฌงฺคา กถิตาติ กตฺวาฯ ธมฺมปริจฺเฉโท กถิโต คณนามตฺเตน ปริจฺฉินฺทิตฺวา วุตฺตตฺตา น ภูมนฺตรปริจฺเฉโท, วิปสฺสนาทิปริจฺเฉโท วาฯ

3-5. ฐานิยสุตฺตาทิวณฺณนา

[204-206] กามราเคน คธิตพฺพฏฺฐานภูตา กามราคฏฺฐานิยาติ อาห ‘‘อารมฺมณธมฺมาน’’นฺติฯ ‘‘มนสิการพหุลีการา’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘อารมฺมเณเนว กถิต’’นฺติ วุตฺตํฯ วุตฺตปริจฺเฉโทติ เอเตน น เกวลํ อารมฺมณวเสเนว, อถ โข อุปนิสฺสยวเสนเปตฺถ อตฺโถ ลพฺภตีติ ทสฺเสติฯ ปฐมวคฺคสฺส หิ ทุติเย สุตฺเต อุปนิสฺสยวเสเนว อตฺโถ ทสฺสิโตฯ มิสฺสกโพชฺฌงฺคา กถิตา อวิภาเคเนว กถิตตฺตาฯ อปริหานิเยติ ตีหิ สิกฺขาหิ อปริหานาวเหฯ

6-7. ตณฺหกฺขยสุตฺตาทิวณฺณนา

[207-208] ‘‘โส มํ ปุจฺฉิสฺสตี’’ติ อธิปฺปาเยน ภควตา โอสาปิตเทสนํฯ ปตฺถฏตฺตา ภาวนาปาริปูริยา วิตฺถาริตํ คตตฺตาฯ มหนฺตภาวนฺติ ภาวนาวเสเนว มหตฺตํ คตตฺตาฯ ตโต เอว วฑฺฒิปฺปมาณาฯ นีวรณวิคเม สมฺภวโต ปจฺจยโต พฺยาปาโท วิคโต โหตีติ อาห – ‘‘นีวรณานํ ทูรีภาเวน พฺยาปาทวิรหิตตฺตา’’ติฯ ตณฺหามูลกนฺติ ตณฺหาปจฺจยํฯ ยญฺหิ ตณฺหาสหคตํ อสหคตมฺปิ ตณฺหํ อุปนิสฺสาย นิปฺผนฺนํ, สพฺพํ ตํ ตณฺหามูลกํฯ ปหียติ อนุปฺปาทปฺปหาเนนฯ ตณฺหาทีนํเยว ขยา, น เตสํ สงฺขารานํ ขยาฯ เอเตหิ ตณฺหกฺขยาทิปเทหิฯ

8. นิพฺเพธภาคิยสุตฺตวณฺณนา

[209] นิพฺพิชฺฌนฺตีติ นิพฺเพธา, นิพฺพิชฺฌนธมฺมา ธมฺมวินยาทโย, ตปฺปริยาปนฺนตาย นิพฺเพธภาเค คโต นิพฺเพธภาคิโย, ตํ นิพฺเพธภาคิยํฯ เตนาห ‘‘นิพฺพิชฺฌนโกฏฺฐาสิย’’นฺติฯ ภาเวตฺวา ฐิเตน จิตฺเตนฯ วิปสฺสนามคฺคมฺปิ คเหตฺวา ‘‘มคฺคโพชฺฌงฺคา มิสฺสกา’’ติ วุตฺตาฯ เตหีติ โพชฺฌงฺเคหิ ภาวิตํ จิตฺตํฯ เต วา โพชฺฌงฺเค ภาเวตฺวา ฐิตํ จิตฺตํ นาม ผลจิตฺตํ, ตสฺมา นิพฺพตฺติตโลกุตฺตรเมวฯ ตมฺปีติ ผลจิตฺตมฺปิ มคฺคานนฺตรตาย มคฺคนิสฺสิตํ กตฺวา มิสฺสกเมว กเถตุํ วฏฺฏติ ‘‘โพธาย สํวตฺตนฺตี’’ติ วุตฺตตฺตาฯ

9. เอกธมฺมสุตฺตวณฺณนา

[210] สํโยชนสงฺขาตา วินิพนฺธาติ กามราคาทิสํโยชนสญฺญิตา พนฺธนาฯ ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหณาติ คิลิตฺวา วิย ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหณาการาฯ